Byskup. --Foreldrar: Síra Árni Loptsson í Sælingsdal og kona hans Álfheiður Sigmundsdóttir í Fagradal, Gíslasonar. --Lærði í Skálholtsskóla, talinn stúdent 1685 (af sumum 1690), fór utan 1690, skráður í stúdentatölu í háskólanum í Kh. 1. okt. s. á. varð attestatus í guðfræði, kom aftur til landsins 1692, varð þá heyrari í Hólaskóla, en rektor þar 1695–1707, hafði síðari árin þar bú í Geldingaholti, vígðist 1707 að Stað í Steingrímsfirði, en hafði fengið vonarbréf fyrir því prestakalli 7. maí 1692. --Eftir bendingu frá Ditlev Vibe, sem mjög var handgenginn konungi, í bréfi 29. maí 1721, fór hann utan s. á., fekk Skálholtsbyskupsdæmi að veitingu konungs 13. febr. 1722, vígðist 25. mars s.á., tók samsumars við stólnum, með 700 rd. álagi, varð magister að nafnbót 30. júlí 1722, hélt Skálholtsstól til æviloka. Hann var talinn maður ágætlega að sér, en þókti bera af í guðfræði, stærðfræði, rímfræði og söngfræði, kenndi jafnvel sjálfur söng í Skálholtsskóla, er hann var orðinn byskup. Kennari þókti hann snjall, en svo strangur, að talið er, að 2 nemanda einungis hafi sloppið við barsmíð hjá honum. Hann er og einn hinn stjórnsamasti byskup, sem verið hefir uppi á Íslandi, gekk ríkt eftir eignum og réttindum kirkna og stólsins, neitaði að vígja prestsefni, ef honum þókti brestur á þekkingu þeirra, en veik prestum frá tafarlaust, ef honum þókti vansæmd að framkomu þeirra. --Hann var og hinn mesti hófsmaður sjálfur um alla hluti, iðjusamur, stöðuglyndur, einarður og hreinlyndur; átti hann jafnan deilur við amtmenn landsins, og báru þeir honum á brýn ærið ráðríki. Hann þókti viðfelldinn ræðumaður. Hann var og hinn hagsýnasti búhöldur, en jafnan, þar er hann sá þörf fyrir, var hann fremstur til hjálpar og þá hinn rausnsamasti; var hann fús að styrkja efnilega stúdenta (600 rd. er talið, að hann hafi látið í té í því skyni) og þurfandi menn. --Í guðsþakkaskyni og til kirkna gaf hann í föstu og lausu 1400 rd., en lét þó eftir sig 502 hundr. í fasteignum og lausafé að auk, að ótöldu því, er hann hafði léð öðrum. Hann lagðist fast að því (tvívegis) í tillögum til stjórnarinnar að hefta flutning brennivíns og tóbaks til landsins, en kaupmenn og stiftamtmenn hömluðu. Hann gerði og tillögur um plæging og sáning og um stofnun unglingaskóla í hverri sýslu, og varð jafnlítt ágengt. Í þágu Skálholtsskóla lét hann prenta latneskar kennslubækur í Kh.: „Donatus“, 1733; „Lexidion“, 1734; „Nucleus latinitatis“, 1738. Vegna trúarlífsins samdi hann spurningar handa börnum („Spurningar útaf fræðunum“, pr. í Kh. 1722 og a.m.k. þrisvar eftir það), og endurprenta sálmabók („Ein ný psalmabók“), Kh. 1742, Til fræðslu almennings í rími (meðan sjaldan voru prentuð almanök) samdi hann Fingrarím („Dactylismus“), pr. í Kh. 1739, endurpr. í Kh. 1838, Með Rímbeglu (Kh. 1780) var prentuð ritgerð eftir hann („Sciagraphia horologii“). Í handritum er fjöldi ritgerða eftir hann ýmislegs efnis, einkum varðandi kirkjulög og kristinrétt, stærðfræði, stjarnfræði, málfræði (í Lbs.: Alin, Helgi brotssekt, Höfuðtíund, Katlamálsskjóla, Landskyldir, Lögmannstollur, Um reka, Sermon um kristinrétt, Pronunciatio literarum a, g, u, y in Latino et Græco sermone, Mörk og eyrir, Hundrað silfurs, Vallarmál o. fl.). Í Rask. 68: Predikun á jóladag. Í öðrum útlendum söfnum er fátt eftir hann þess háttar, en bréfagerðir hafði hann við ýmsa, og er sumt varðveitt í Lbs. og útl. söfnum, en pr. eru bréf hans til AM. Hann samdi ritgerðir til varnar Bergþórsstatútu, sem þó bersýnilega og vitanlega var falsskjal (margar uppskr. í Lbs.). Bréfabækur hans miklar (6 bindi á ísl., 1 bindi á dönsku) eru varðveittar í þjóðskjalasafni. Bréf hans eru oft einkennileg, mjög skorinorð, og oft er gaman að framsetningu hans. Honum var lítið um fornrit og ástundan manna í þeim (sjá bréf til síra Einars Hálfdanarsonar), taldi trúspilling að. --Kona (7. sept. 1703): Guðrún (f. 1665, d. 20. okt. 1752, útfm. hennar pr. á Hól. 1778) Einarsdóttir byskups, >Þorsteinssonar. --Sonur þeirra: Árni heyrari (Útfm., Hól. 1748; Saga Ísl. VI; Bps. JH. I; Tímar. bmf. I; HÞ.).